Op 24 juli 2019 heeft de Europese Commissie een mededeling en vier verslagen vastgesteld om Europese en nationale autoriteiten te helpen witwassen en terrorismefinanciering beter aan te pakken.
Het pakket van informatie dient als basis voor toekomstige beleidskeuzes voor de verdere versterking van het EU anti-witwaskader. De overkoepelende mededeling ten aanzien van een betere uitvoering van het anti-witwasbeleid van de Europese Unie en bestrijding van terrorismefinanciering ("Towards better implementation of the EU's anti-money laundering and countering the financing of terrorism framework") bij de verslagen geeft een overzicht van de inhoud van de vier verslagen die de Europese Commissie heeft gepubliceerd: de supranationale risicobeoordeling ("SRA"), en verslagen over de beoordeling van recente geruchtmakende witwaszaken in de financiële sector, over de financiële inlichtingeneenheden ("FIU's"), en over de interconnectie van de centrale registers van bankrekeningen.
SRA
In de SRA, die de Europese Commissie op grond van de Vierde EU anti-witwasrichtlijn dient op te stellen, zijn voor verschillende sectoren en financiële producten de risico's op witwaspraktijken en terrorismefinanciering in kaart gebracht. De nieuwe SRA is een actualisering van de eerste SRA die door de Europese Commissie werd gepubliceerd in 2017.
In de SRA 2019 zijn een aantal nieuwe producten/diensten/sectoren aangewezen die mogelijk vatbaar zijn voor witwassen en terrorismefinanciering, waaronder bedrijven waarin veel met cash wordt gewerkt, virtuele valuta, crowdfunding en non-profit organisaties, maar ook particuliere geldautomaten, professioneel voetbal, vrijhavens en burgerschaps- en verblijfregelingen.
De SRA dient als instrument voor lidstaten en helpt bij het onderkennen en aanpakken van witwasrisico's en risico's op terrorismefinanciering, omdat het aandachtsgebieden aanwijst en beschrijft door de risico's in zowel de financiële sector als de niet-financiële sector te analyseren en nieuwe opkomende risico's te benoemen.
Beoordeling recente geruchtmakende witwaszaken
Het verslag van de beoordeling van de geruchtmakende witwaszaken in de financiële sector in de periode van 2012 tot en met 2018 betreft een analyse van tien recente, algemeen bekende witwaszaken in de Europese Unie waarin banken zijn geweest, om een beeld te krijgen van de huidige tekortkoming en mogelijke oplossing daarvoor. Uit de analyse volgt onder meer dat nog sprake is van substantiële tekortkomingen in de naleving van de verplichtingen die volgen uit de anti-witwasrichtlijn bij verschillende banken, zoals in het uitvoeren van risicobeoordelingen, het uitvoeren van klantenonderzoeken en het melden van ongebruikelijke transacties bij de FIU's. Ook volgt uit de analyse dat toezichthouders niet altijd op tijd aan de rem hebben getrokken. In een aantal gevallen grepen toezichthouders pas in toen significante risico's zich reeds hadden gematerialiseerd, of als sprake was van herhaaldelijke compliance en governance fouten.
FIU's
In het verslag ten aanzien van de FIU's wordt het samenwerkingskader tussen FIU's en derde landen beoordeeld, alsmede de problemen bij en oplossingen voor het verbeteren van de samenwerking tussen de FIU's in de Europese Unie. Uit de beoordeling volgt dat een aantal FIU's geen kwalitatieve feedback geven aan meldingsplichtige entiteiten ten aanzien van de door hen gedane meldingen van ongebruikelijke transacties. Dit, en het gebrek aan modellen voor het doen van een melding, belemmert de kwaliteit van de meldingen.
Ook blijkt dat niet alle FIU's voldoen aan hun verplichting om informatie uit te wisselen met andere FIU's. Hiernaast is ook het gebrek aan de juiste IT-middelen voor het functioneren van de FIU-netwerken een belangrijke factor in het bemoeilijken van het delen van informatie tussen FIU's. Tot slot wordt in het verslag aangegeven dat het gebrek aan regelgeving over de uitwisseling van informatie tussen FIU's in de Europese Unie en FIU's in derde landen, leidt tot een niet-geharmoniseerde aanpak van deze uitwisseling. De oplossing van voornoemde problemen, om de samenwerking tussen de FIU's te bevorderen, wordt gezien in de ontwikkeling van een nieuw coördinatie- en ondersteuningsmechanisme, zoals bijvoorbeeld een overkoepelende EU FIU.
Interconnectie van de centrale registers van bankrekeningen
In het verslag dat ziet op de interconnectie van de centrale registers van bankrekeningen worden verschillende operationele of in ontwikkelend zijnde IT-oplossingen op EU-niveau beoordeeld, die eventueel kunnen dienen als voorbeelden voor de interconnectie van de centrale registers van bankrekeningen. De interconnectie die zal moeten resulteren in een gecentraliseerd automatisch mechanisme, is een verplichting voor de EU-lidstaten die volgt uit de vijfde anti-witwasrichtlijn, en moet een tijdige identificatie mogelijk maken van natuurlijke personen of rechtspersonen die houder zijn van of zeggenschap hebben over betaalrekeningen en bankrekening met een IBAN-identificatienummer, alsook over kluizen die worden aangehouden door een kredietinstelling op hun grondgebied. De informatie in het gecentraliseerde mechanisme moet rechtstreeks, onmiddellijk en ongefilterd toegankelijk zijn voor de nationale FIU's. De informatie moet daarnaast toegankelijk zijn voor de nationale bevoegde autoriteiten met het oog op het nakomen van hun verplichtingen uit hoofde van de anti-witwasrichtlijn. Bovendien zullen de lidstaten moeten waarborgen dat elke FIU in staat is de informatie die wordt bijgehouden in het gecentraliseerde mechanisme tijdig aan andere FIU's te verstrekken.
De Europese Commissie geeft in het verslag aan in gesprek te zullen gaan met belanghebbenden, zoals overheden, FIU's en rechtshandhavingsinstanties, omdat de interconnectie technisch haalbaar lijkt te zijn en dit de toegang tot financiële informatie zou versnellen en de grensoverschrijdende samenwerking zou moeten kunnen faciliteren.
In de mededeling geeft de Europese Commissie aan dat de strijd tegen witwassen en terrorismefinanciering een voortdurende taak is, met een regelgevingskader dat regelmatige updates vereist om nieuwe ontwikkelingen bij te kunnen houden. Ondanks dat er al stappen zijn gezet voor het verbeteren van het bestaande kader, voornamelijk door het aanpassen van wetgeving, bestaan er nog grote verschillen in de toepassing van het kader. In een geïntegreerde interne markt vormen dergelijke verschillen of zelfs fouten in de toepassing van dit kader een bedreiging voor de integriteit van het financiële systeem van de Europese Unie, en van de veiligheid van de Europese Unie in het algemeen. Dit vereist voortdurende vastberaden, snelle en coherente actie van autoriteiten zoals de FIU om ervoor te zorgen dat anti-witwasregelgeving volledig is geïmplementeerd op een coherente en effectieve manier. De Europese Commissie geeft aan de (verdere) tenuitvoerlegging van de aanbevelingen in de SRA en de anti-witwasregels door de lidstaten op de voet te blijven volgen. Het is in ieder geval van belang dat de lidstaten de strenge anti-witwasregels die er op EU-niveau zijn op juiste wijze implementeren en toepassen, om te voorkomen dat criminelen gebruik kunnen maken van de zwakke schakels binnen de Europese Unie en de financiële systemen te misbruiken.
Tot slot geeft de Europese Commissie aan dat overwogen zou kunnen worden om de anti-witwasregelgeving verder te harmoniseren, bijvoorbeeld door de anti-witwasrichtlijn om te zetten in een verordening, waardoor eventueel een geharmoniseerd en direct toepasbaar kader voor de Europese Unie wordt vastgesteld.
Sascha Allertz
Sascha.Allertz@nautadutilh.com
Marlot Cuppen
Marlot.Cuppen@nautadutilh.com
