Nog geen twee maanden geleden leek het Covid-19 virus, beter bekend als het “coronavirus”, een ver-van-ons-bed-show. Vandaag slaat het virus om zich heen met ingrijpende maatregelen tot gevolg. Ook op de werkvloer is de impact voelbaar. GD&A Advocaten formuleert een antwoord op de meest prangende vragen met betrekking tot de aan-of afwezigheid op de werkvloer van het lokaal overheidspersoneel. Voorspellen blijft wel moeilijk, vooral de toekomst.
Op donderdag 12 maart 2020 kondigde de federale regering enkele verregaande maatregelen aan om een verdere verspreiding van het virus te beperken. De scholen en universiteiten schortten de lessen op, restaurants, cafés en discotheken sloten hun deuren. Daarnaast werden ook alle recreatieve, sportieve en culturele evenementen geannuleerd ongeacht hun omvang.
1.-
Alvorens in te gaan op de vraag hoe een lokaal bestuur het beste omgaat met een (mogelijks) ziek personeelslid is het nuttig stil te staan bij enkele maatregelen die het risico op verspreiding op de werkvloer helpen minimaliseren.
Eerst en vooral is het aangewezen om een personeelslid binnen een lokaal bestuur aan te stellen als verantwoordelijke. Deze persoon kan zich buigen over een concreet plan van aanpak en zal tevens fungeren als eerste aanspreekpunt voor het personeel.
Ook het nemen van voorzichtigheidsmaatregelen zorgt ervoor dat het risico op besmetting op de werkvloer beperkt kan worden. Dit kan gaan van het annuleren van niet-noodzakelijke meetings en/of verplaatsingen tot het voorzien van een kader waarbinnen het aan personeelsleden wordt toegelaten om van thuis uit te werken (telewerken).
Hoewel vanzelfsprekend dient te worden benadrukt dat het invoeren van hygiënische richtlijnen op de werkvloer de kans op verspreiding van het virus reeds kan verkleinen.
One ounce of prevention is worth one pound of cure.
2.-
Dat het lokaal bestuur geconfronteerd wordt / zal worden met enkele knelpunten ingevolge het coronavirus staat vast.
GD&A Advocaten formuleert alvast een antwoord op de meest prangende vragen met betrekking tot de aan- of afwezigheid (op de werkvloer) van het lokaal overheidspersoneel:
Wat moet het lokaal bestuur doen wanneer één van haar personeelsleden ziektesymptomen vertoont en besmet lijkt met het coronavirus?
Het lokaal bestuur kan als werkgever in principe de toegang tot het werk niet ontzeggen aan een personeelslid dat zichzelf arbeidsgeschikt beschouwt om te werken.
Desalniettemin is het lokaal bestuur als “goede huisvader” wel verplicht om er voor te zorgen dat de arbeid wordt verricht in behoorlijke omstandigheden met betrekking tot de veiligheid en gezondheid van de werknemer (art. 20, 2° Arbeidsovereenkomstenwet), om de nodige maatregelen te treffen ter bevordering van het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun taak en om daarbij risico’s te voorkomen, alleszins zoveel als mogelijk in te perken (art. 5, §1, lid 1 en 2, a en g, Welzijnswet).
Voor zover het betrokken personeelslid niet spontaan het werk neerlegt, is het aangewezen om het personeelslid onmiddellijk door te verwijzen naar de arbeidsgeneesheer, die vervolgens kan beslissen, bij voorkeur in samenspraak met de huisarts van het personeelslid, of het noodzakelijk is om het personeelslid te laten thuisblijven. In dat geval krijgt het personeelslid gewaarborgd loon (contractant) of neemt hij ziektekrediet op (statutair).
Echter is het personeelslid niet verplicht om zich aan een medisch onderzoek door de arbeidsgeneesheer te onderwerpen. In dat geval zit er niets anders op voor het lokaal bestuur dan eenzijdige (orde)maatregelen te treffen ten aanzien van het personeelslid, zoals het verplichten tot thuiswerk in het kader van de goede (en gezonde) werking van de dienst.
Wat moet het lokaal bestuur doen wanneer één van haar personeelsleden (preventief) in quarantaine wordt geplaatst ? (bijvoorbeeld wegens contact met besmette personen of een verblijf in één van de risicogebieden)
- Contractuele personeelsleden
Uit informatie van de FOD WASO blijkt dat als een werknemer in quarantaine wordt geplaatst, er sprake is van overmacht en dat de uitvoering van de arbeidsovereenkomst omwille van overmacht kan worden geschorst.
De werkgever is dan niet verplicht om loon te betalen.
Wel kan er door het lokaal bestuur een beroep worden gedaan op het systeem van tijdelijke werkeloosheid wegens overmacht.
De RVA blijkt tijdelijke werkloosheid wegens (medische) overmacht te aanvaarden zowel voor arbeiders als bedienden. Omwille van het coronavirus wordt het bedrag van de uitkering tot 30 juni 2020 bovendien verhoogd tot 70% van het gemiddeld geplafonneerd loon. Hoewel de specifieke communicatie vanwege de RVA met betrekking tot het coronavirus geen melding maakt van de toepasselijkheid van voormelde regeling op lokale besturen laat de VVSG weten dat dit weldegelijk het geval is. Een officieel standpunt van de RVA is er echter nog niet. Bovendien zal het lokaal bestuur dat de tijdelijke werkloosheid voor zijn contractueel aangesteld personeel aanvraagt met een goed gemotiveerd dossier moeten aantonen dat er daadwerkelijk sprake is van overmacht en dus moeten aangeven dat het gaat om en plotse gebeurtenis, onafhankelijk van de menselijke wil, die de tewerkstelling volledig onmogelijk maakt. Een bestuur zal dus moeten aantonen dat vervangwerk niet mogelijk is en dat er concrete aanwijzingen zijn van een besmettingsgevaar.
- Statutaire personeelsleden
Ook in hoofde van statutaire personeelsleden zal er ingeval van een quarantaine sprake zijn van overmacht, immers:
- de gebeurtenis is niet te wijten, noch aan de werkgever, noch aan de werknemer;
- de gebeurtenis vindt plaats buiten elke normale verwachting;
- de gebeurtenis vormt een onoverkomelijke hindernis om de overeengekomen arbeid uit te voeren.
Het statutaire personeelslid is alsdan nog steeds in dienstactiviteit. Hij behoudt aldus zijn recht op loon en het lokaal bestuur blijft instaan voor de betaling van dit loon.
Mag het lokaal bestuur een personeelslid preventief naar huis sturen, zonder concrete aanwijzingen van enig besmettingsgevaar?
De werkgever beschikt zowel voor de contractuele als voor de statutaire personeelsleden slechts over de mogelijkheid om een dienstvrijstelling toe te kennen, op de wijze zoals voorzien in de lokale rechtspositieregeling.
Het weze benadrukt dat het toekennen van een dienstvrijstelling tot gevolg heeft dat een personeelslid zich nog steeds in dienstactiviteit bevindt. Zowel de contractuele als de statutaire personeelsleden behouden hun recht op loon. Het lokaal bestuur blijft instaan voor de uitbetaling van het loon en kan hiervoor geen beroep doen op de RVA.
Wat moet het lokaal bestuur doen als één van haar personeelsleden thuis blijft om te zorgen voor een besmet gezinslid / om de kinderen op te vangen?
- Contractuele personeelsleden
De tijdelijke werkloosheid wegens overmacht zal in dit geval niet aanvaard worden. Het contractuele personeelslid dient zelf in opvang te voorzien en is aldus verplicht om zijn arbeidsovereenkomst na te komen.
Het contractuele personeelslid kan hetzij klassiek verlof opnemen, hetzij dwingend familiaal verlof (ook wel ‘sociaal verlof’ genoemd, zijnde de mogelijkheid om onbetaald verlof op te nemen voor maximum 10 kalenderdagen per jaar), hetzij onbetaald verlof.
- Statutaire personeelsleden
Een statutair personeelslid kan onbetaald verlof opnemen zoals beschreven in de lokale rechtspositieregeling.
Wat moet het lokaal bestuur doen als het door het coronavirus niet meer in staat is om voldoende werk te voorzien voor al haar personeelsleden en geen vervangende opdrachten kan aanbieden? (bijvoorbeeld wegens verminderde dienstverlening of afschaffing van een evenement)
- Contractuele personeelsleden
Opnieuw zou er een beroep kunnen worden gedaan op het systeem van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht, op voorwaarde dat de werkgever een goed gemotiveerd dossier kan voorleggen aan de RVA waaruit blijkt dat er effectief sprake is van overmacht en dat vervangwerk niet mogelijk is.
- Statutaire personeelsleden
De werkgever zal zelf de geldelijke gevolgen van het gebrek aan werk moeten dragen. Desgevallend zal een dienstvrijstelling aan het personeelslid kunnen worden verleend.
* * *
Zowel het publiek als het privaat wettelijk kader is eerder beperkt en niet echt voorzien op een ernstige dreiging zoals het coronavirus.
Zodoende is het voor iedereen zoeken naar een geschikte aanpak.
Het is in dat kader dan ook aangewezen om de aan- of afwezigheid op de werkvloer van het lokaal overheidspersoneel maximaal aan te pakken op basis van onderling overleg tussen werkgever en werknemer, met de nodige flexibiliteit en getuigend van gezond verstand.
Necessitas frangit legem.
Charlotte Mestdagh
Chloé Van Landeghem
Gitte Laenen
