Formaliteiten bij overname van een handelszaak

Overname van een handelsfonds: you get what you pay for? Niet noodzakelijk! Voorkom dat u als overnemer moet opdraaien voor de (para)fiscale schulden van de overdrager.

Inleiding

Bij de overname van een handelszaak zou u weleens meer kunnen betalen dan enkel de overnameprijs. Zonder de juiste voorzorgsmaatregelen, kan een overnemer immers samen met de overdrager hoofdelijk aansprakelijk gesteld worden voor bepaalde belastings- en sociale zekerheidsschulden van de overdrager. Dit moet je als overnemer uiteraard absoluut vermijden. Daarvoor moet je een aantal regels en formaliteiten in acht nemen.

Toepassingsgebied

Deze regeling is enkel van toepassing bij de overdracht van een handelsfonds. Het gaat volgens de wet meer bepaald om "een geheel van goederen die is samengesteld uit onder meer elementen die het behoud van het cliënteel mogelijk maken die voor de uitoefening van een vrij beroep, ambt of post of een industrieel, handels- of landbouwbedrijf worden aangewend" (o.a. klantenbestand, activa, voorraad, (handels)naam, lopende contracten, huurovereenkomst, ....). De overdracht van enkele individuele bestanddelen (bv. enkel voorraad of machines) zal dan weer niet voldoende zijn. Dit zal steeds concreet moeten worden onderzocht voor elk specifiek geval.

Deze bijzondere regeling geldt dus niet bij een overname van aandelen. Dit is logisch: als de vennootschap waarvan de aandelen worden overgenomen fiscale of sociale schulden heeft, blijft zij uiteraard gehouden om haar fiscale of sociale schulden te betalen. De overdracht van haar aandelen aan een derde-koper verandert daar niets aan. Maar dat betekent dat je als koper van de aandelen van een vennootschap dubbel voorzichtig moet zijn en grondig onderzoek moet verrichten naar de eventuele fiscale en sociale schulden van de vennootschap waarvan je de aandelen koopt!

Achtergrond: vermijden dat fiscale en sociale schulden onbetaald blijven

De wetgever wil vermijden dat bij een overdracht van een handelsfonds bepaalde fiscale en sociale schulden niet betaald zouden worden door de overdrager. Daarom heeft de wetgevertwee invorderingswaarborgen voorzien:

1. In de eerste plaats is deze overdracht van het handelsfonds slechts tegenstelbaar aan de betrokken administraties mits de naleving van de bijzondere meldingsplicht;
2. In de tweede plaats kan de overnemer (in beperkte mate) mee hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld tot betaling van de fiscale en sociale schulden van de overdrager met betrekking tot de uitbating van het handelsfonds.

Tegenstelbaarheid overdracht handelsfonds - meldingsplicht

De overname van een handelsfonds is slechts tegenstelbaar aan de bevoegde ontvanger (BTW en/of directe belastingen) en inninginstelling (RSZ en/of sociaal verzekeringsfonds) na verloop van de maand die volgt op de maand waarin een voor eensluidend verklaard afschrift van de overnameovereenkomst of akte van overdracht ter kennis werd gebracht aan de bovenvermelde organen. Bijgevolg kunnen de ontvanger en de inninginstellingen, alvorens deze periode verstreken is, handelen alsof er geen overname heeft plaatsgevonden en bv. beslag leggen op bepaalde goederen in het kader van een bestaande fiscale en/of sociale schuld in hoofde van de overdrager.

Als deze kennisgeving niet correct gebeurt, dan begint de termijn van één maand ook niet te lopen en blijft de overdracht dus niet tegenstelbaar.

De overnemer heeft er dus alle belang bij dat de overdracht zo snel mogelijk op een correcte wijze ter kennis wordt gebracht van de fiscus en RSZ. Uiteraard is de overdracht intussen wel al tegenstelbaar aan andere derden.

Hoofdelijke aansprakelijkheid

Na verloop van bovenvermelde periode kan de overnemer hoofdelijk aansprakelijk gesteld worden voor de fiscale en sociale schulden die de overdrager (nog) verschuldigd is bij afloop van deze termijn. De wetgever heeft de hoofdelijke aansprakelijkheid van de overnemer wel beperkt als volgt:
1. het geëiste bedrag door de fiscus en de RSZ is steeds beperkt tot het bedrag van de overnameprijs, en
2. de aansprakelijkheid is beperkt tot het bedrag dat door de overnemer is betaald vóór het verstrijken van de periode van niet-tegenstelbaarheid.

Wat moet je als overnemer nu juist doen om deze gevolgen (niet-tegenstelbaarheid en hoofdelijke aansprakelijkheid) te vermijden?

Hiertoe dient de overnemer bij de kennisgeving van de overnameovereenkomst aan de bevoegde overheidsinstanties de nodige attesten te voegen waaruit blijkt dat de overdrager geen fiscale of sociale schulden heeft.

De overdrager zal deze attesten tijdig bij de bevoegde diensten moeten aanvragen middels de daartoe bestemde aanvraagformulieren. De attesten moeten worden uitgereikt of geweigerd door de bevoegde instanties binnen de 30 dagen van de aanvraag. Let wel, het gaat hier om specifieke attesten op basis van de relevante wetsbepalingen. Deze attesten zijn bovendien slechts geldig tot uiterlijk 30 dagen na de uitreiking ervan.

Vanaf de indiening van bovenvermelde attesten samen met een voor eensluidend verklaard afschrift van de overnameovereenkomst is de overname tegenstelbaar en voorkomt de overnemer enige aansprakelijkheid in zijner hoofde.

En wat moet je dan als overnemer doen als de overdrager wel fiscale of sociale schulden heeft en dus geen (blanco-)attesten kan bekomen?

In bepaalde gevallen zal de overdrager er niet in slagen om (tijdig) alle attesten te bekomen vooraleer de handelszaak over te dragen.

In dat geval kunt u als overnemer best een voorbehoud opnemen in de koopovereenkomstwaarbij u stipuleert dat de handelszaak slechts overgaat onder de opschortende voorwaarde van het bekomen van de vereiste attesten. Minstens moet u in de koopovereenkomst opnemen dat u de prijs pas later aan de overdrager zal betalen, meer bepaald na het verstrijken van de maand volgend op de maand waarin een voor eensluidend verklaard afschrift van de overnameovereenkomst of akte van overdracht ter kennis werd gebracht aan de bovenvermelde instanties.

Besluit: als overnemer moet je op veilig spelen

Wat op het eerste zicht een vlugge en mooi beklonken overname lijkt, kan op zeer korte termijn uitdraaien op een financiële kater. Neem daarom uw voorzorgen en vermijdt dat u mee moet opdraaien voor de fiscale en sociale schulden van de overdrager. Dring er bij de overdrager op aan dat deze tijdig de bovenvermelde fiscale en sociale attesten aanvraagt. Als de overdrager geen attesten kan voorleggen bij de overname, moet u uw voorzorgen nemen bij de redactie van de overnameovereenkomst en zelf de overnameovereenkomst ter kennis brengen van de bevoegde instanties. Zoals steeds geldt immers: beter voorkomen dan genezen!