Wij hebben u reeds in een eerder artikel geïnformeerd over het voornemen van de nieuwe Vlaamse Regering om de techniek van het duolegaat 'af te schaffen'. Deze maatregel betekent naar alle waarschijnlijkheid een fikse hap uit het budget van de vele vzw’s en stichtingen die Vlaanderen rijk is. De verwachte inkomsten voor de Vlaamse overheid zijn hoogst onzeker, maar vooral voor de Vlaamse burger zelf is het voorlopig nog koffiedik kijken. Om al die redenen blijven wij pleiten voor het behoud van de techniek van het duolegaat, maar met een wettelijk vastgelegd minimumpercentage dat het goede doel netto moet overhouden na betaling van de erfbelasting.
Er heerst nog steeds heel wat onzekerheid in de non-profitsector en de fiscale adviespraktijk. De eerste ontwerpteksten van de nieuwe maatregel worden verwacht in de loop van januari 2020. De grootste vraag in de praktijk blijft de datum van inwerkingtreding. Hier stelt men vanuit de regering medio 2020 voorop.
Maar wat betekent dit nu voor de goede doelen en voor de burger? Vanaf wanneer juist zullen duolegaten fiscaal niet meer werken? Geldt dit voor alle testamentaire nalatenschappen vanaf een later nog te bepalen datum medio 2020? Dit zou betekenen dat alle bestaande testamenten met een duolegaat een maat voor niets zullen zijn, tenzij de erflater nog onverhoopt zou overlijden voor de nog vast te stellen datum. De vele vragen van burgers en vzw’s bewijzen enkel maar de dringende noodzaak aan meer duidelijkheid.
Bij monde van bevoegd Minister Diependaele werd er enerzijds een redelijke overgangsperiode voorgesteld, zodat burgers nog eventuele aanpassingen zullen kunnen doen, maar anderzijds raadde hij mensen af om reeds aanpassingen door te voeren voordat er een nieuwe regeling is. Indien de eerste teksten er zullen zijn in januari en indien deze in februari worden goedgekeurd door het Vlaams Parlement, dan hebben brave burgers nog slechts een viertal maanden om actie te ondernemen. Welke actie dit zal zijn of welk concreet alternatief er mogelijk zal worden, is opnieuw nog niet duidelijk. Bovendien stellen wij in de praktijk vast dat niet iedere burger zijn of haar testament nog wel kan aanpassen omwille van wilsonbekwaamheid. Collateral damage voor de vaak verre familieleden, goed nieuws voor de Vlaamse overheid, maar vooral niet hetgeen de erflater heeft gewild...
Een overgangsperiode is dus niet voldoende met het oog op behoorlijke nieuwe wetgeving. Indien de Vlaamse Regering blijft vasthouden aan de ‘afschaffing’ van het duolegaat, hebben wij reeds meermaals aangedrongen op een echte overgangsmaatregel, zowel inzake duolegaten als inzake de verlenging van de risicoperiode naar 4 jaar (datum schenking). Om alle collateral damage van de nieuwe maatregel inzake duolegaten te vermijden, kan men als inwerkingtreding beter niet kijken naar de datum van overlijden, maar naar de datum van het testament. De (volgens ons tevergeefs) verwachte inkomsten zijn ingeschreven in de Vlaamse begroting voor 2021. Een redelijke overgangsmaatregel lijkt ons dus dat de nieuwe maatregel slechts van toepassing zal zijn op testamenten opgemaakt vanaf 1 januari 2021. Zo krijgen de burgers, maar ook de goede doelen en de betrokken adviseurs, de nodige rechtszekerheid maar vooral voldoende tijd en ruimte om weloverwogen actie te ondernemen (althans zij die dit nog kunnen).
In de wandelgangen is er te horen dat er sprake zou zijn van een echte overgangsmaatregel, waarbij rekening gehouden wordt met de datum van het testament. Burgers die dus in het verleden een testament hebben opgemaakt met daarin een duolegaat zullen dan niet in hun verwachtingen verschalkt worden. De cruciale vraag die dan nog rest is: voor welke datum moet het testament zijn opgemaakt? Zal het, zoals hierboven gesuggereerd, 1 januari 2021 zijn? Of zal men enkel rekening houden met duolegaten in testamenten tot 31 december 2019? Voorlopig is het antwoord op deze vraag nog volstrekt onduidelijk.
Maar aangezien testamenten van voor de ‘overgangsdatum’ met daarin een duolegaat wel gerespecteerd zullen worden, doch testamenten opgemaakt na deze datum met een duolegaat niet meer, is de datum van het testament het cruciale element. Voor notariële testamenten is dit geen probleem. Zij hebben immers een vaste datum en authentieke bewijswaarde. Burgers kunnen echter ook zelf een eigenhandig testament met duolegaat hebben opgemaakt. Deze testamenten dreigen eenvoudig fiscaal geweerd te kunnen worden aangezien de onderhandse datum hiervan niet tegenstelbaar is aan de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL). Gezonde spoed is hier geboden. Gelukkig bestaan er diverse mogelijkheden om eigenhandige testamenten alsnog een (semi-)vaste datum te geven, bijvoorbeeld door inbewaringgeving bij een notaris en registratie in het CRT of via wettiging van de handtekening. Het is enkel maar te hopen dat de Vlaamse burgers dit tijdig zullen kunnen doen.
