De enorme evolutie van de landbouw in de voorbije decennia heeft er voor gezorgd dat de 44-jaar oude Pachtwet, die ooit ter bescherming van de pachter werd opgesteld, op vandaag enkele pijnpunten vertoont. Hierna worden twee recente arresten van het Hof van Cassatie besproken waaruit blijkt dat de Pachtwet dringend aan een modernisering toe is.
Cass. 12 oktober 2012: pachtoverdracht
Een pachtoverdracht is volgens de Pachtwet in beginsel verboden, tenzij de verpachter hiermee toestemt. Een uitzondering hierop is de pachtoverdracht door de pachter aan zijn afstammelingen.
Steeds vaker kiezen landbouwers er voor om hun landbouwbedrijf onder te brengen in een landbouwvennootschap (LV). De landbouwer zelf is dan de beherend vennoot van deze LV. Het Wetboek van Vennootschappen bevat een bepaling die stelt dat voor toepassing van de Pachtwet de exploitatie als beherend vennoot in een LV wordt gelijkgesteld met een persoonlijke exploitatie.
Het Hof van Cassatie oordeelde in 2012 echter dat de overdracht van de pacht door de pachter aan de landbouwvennootschap van zijn zoon niet mogelijk was zonder toestemming van de verpachter. Het feit dat zijn zoon beherend vennoot was van deze LV deed niet ter zake. Volgens het Hof moet de uitzondering uit de Pachtwet beperkend geïnterpreteerd worden. Aangezien een LV, met een afstammeling van de pachter als beherend vennoot, in de (verouderde) Pachtwet niet als uitzondering is opgenomen, was dergelijke pachtoverdracht onmogelijk.
Cass. 10 mei 2013: pachtopzeg voor algemeen belang
Steeds vaker komen percelen gelegen in het ruime agrarisch gebied in handen van het Vlaamse Gewest, meer bepaald van het Agentschap voor Natuur en Bos. Wanneer een eigenaar besluit om gronden, die verpacht worden, rechtstreeks te verkopen aan het Vlaamse Gewest, wordt de pachter benadeeld. In dergelijk geval zal er sprake zijn van een aankoop ‘voor doeleinden van algemeen belang’ en geniet de pachter geen recht van voorkoop. Vele landbouwers voelen zich hierdoor gekrenkt in hun pachtersrechten, vooral nu de Pachtwet werd ingevoerd ter bescherming van de pachter.
Hoewel de landbouwer in dergelijk geval zijn voorkooprecht verliest, blijft hij wel pachter. De nieuwe eigenaar dient deze pacht dus te respecteren. Het Vlaamse Gewest beschikt als verpachter echter over de mogelijkheid om de pacht op te zeggen voor doeleinden van algemeen belang. De pachter kan dus een tweede keer buiten spel worden gezet.
In principe kan de betreffende pachter een procedure starten en aanvechten dat er niet werd aangekocht of de pacht niet werd opgezegd om redenen van algemeen belang. Dergelijke procedures zijn meestal niet succesvol, nu een aankoop of een pachtopzeg in het kader van natuurbeheer door het Vlaamse Gewest quasi altijd als een doeleinde van algemeen belang wordt aanzien.
Zo ook in het besproken arrest van het Hof van Cassatie van 10 mei 2013. Het loutere feit dat de verpachte percelen gelegen zijn in agrarisch gebied heeft volgens het Hof niet tot gevolg dat een opzegging van de pacht voor doeleinden van algemeen belang (met name bebossing) ongeldig kan worden verklaard. Bebossing is niet onmogelijk in agrarisch gebied, stelde het Hof nog.
Conclusie
De eens - ter bescherming van de pachter - ingevoerde Pachtwet voldoet op heden duidelijk niet meer aan de behoeften van de moderne landbouwer. Zolang de Pachtwet echter niet wordt gewijzigd, dient met de bovenstaande rechtspraak rekening te worden gehouden.
