Recentelijk bezorgde de fiscale administratie de gespecialiseerde estate planners, maar ook alle vooruitziende belastingplichtige geïnteresseerden, onnodig hartkloppingen. Het gerucht ging de ronde dat schenkingen van roerende goederen met voorbehoud van vruchtgebruik verleden voor buitenlandse notarissen, verplicht zouden moeten geregistreerd worden om voor de fiscale administratie geen fiscaal rechtsmisbruik uit te maken.
Flashback
Het is geen geheim dat de Nederlandse notaris omwille van de afwezigheid van schenkingsrechten dikwijls werd ingeschakeld in het kader van Belgische successieplanning. De Nederlandse notaris heeft als voordeel dat men een authentieke akte bekomt (met vaste datum) zonder dat er in België schenkingsrechten verschuldigd zijn. Schenkingen van roerende goederen zijn in België immers niet verplicht registreerbaar. Keerzijde van de medaille is dat men pas na het verstrijken van een periode van drie jaren na de schenking verleden door de buitenlandse notaris vrijgesteld is van successierechten.
Op 10 april 2013 had de fiscale administratie nog de circulaire nr. 5/2013 uitgevaardigd, waarbij uitdrukkelijk werd gesteld dat schenkingen verleden voor een buitenlandse notaris geen fiscaal misbruik uitmaakten. Deze circulaire verving de circulaire nr. 8/2012 van 19 juli 2012 waarbij de zogeheten "witte" en "zwarte" lijst met verrichtingen die al dan niet aangemerkt werden als fiscaal misbruik werd aangepast.
Hierbij speelde de fiscus een ongezien welles-nietesspel over de techniek van de gesplitste aankoop van onroerende goederen. De gesplitste aankoop van vruchtgebruik en blote eigendom van onroerende goederen welke werd voorafgegaan door schenking van gelden door de vruchtgebruiker aan de blote eigenaar werd van de lijst van verboden verrichtingen gehaald. Vandaag is het (uitermate controversieel) standpunt van de fiscus dat de techniek van de gesplitste aankoop geen fiscaal misbruik uitmaakt in de mate dat de voorafgaande schenking van gelden in België wordt geregistreerd aan 3% (tussen gehuwden en in rechte lijn) of aan 7% (tussen anderen). Het feit dat de Minister zodoende een voorwaarde aan de wet toevoegt terwijl hij niet tot de wetgevende macht behoort, stoort hem klaarblijkelijk niet. De rechtbanken zullen hierover het laatste woord hebben, maar voorlopig lijkt het erop dat de Nederlandse notaris in het kader van deze techniek dus buiten spel wordt gezet.
Een toepassing naar analogie
Als klap op de vuurpijl ging zeer recent het gerucht de ronde dat de fiscale administratie nu ook de schenkingen van roerende goederen voor buitenlandse notarissen ging aanpakken. Nochtans, worden schenkingen bij een akte verleden voor een buitenlandse notaris- voor zover ze geen deel uitmaken van een gecombineerde constructie - in de circulaire nr. 5/2013 uitdrukkelijk niet als fiscaal misbruik gecatalogeerd.
Voor estate planners is de schenking van roerende goederen met voorbehoud van vruchtgebruik een interessant en veelvuldig gebruikt instrument om een roerend vermogen over te dragen aan een volgende generatie, met de mogelijkheid voor de schenker om blijvend inkomsten te genieten uit het weggeschonken vermogen. Indien dergelijke akte verleden wordt voor een Belgische notaris, dient deze overeenkomstig artikel 19, 1° W.Reg. ter registratie aangeboden te worden en zijn er schenkingsrechten verschuldigd.
Er bestaat evenwel ook de mogelijkheid om de schenking te laten afhandelen door een buitenlandse notaris, waardoor de akte niet in België dient geregistreerd te worden en er bijgevolg geen Belgische schenkingsrechten op verschuldigd zijn. In België bestaat er immers geen verplichting om roerende schenkingen te laten registreren. Bij niet-registratie zullen successierechten overeenkomstig artikel 7 W.Succ. evenwel verschuldigd zijn indien de schenker zou overlijden binnen de drie jaar na de schenking. Ingeval van overlijden na het verstrijken van deze periode zijn er geen successierechten meer verschuldigd.
Op grond van dezelfde redenering als bij de techniek van de gesplitste aankoop ontstond het gerucht dat de roerende schenking verleden voor een buitenlandse notaris verplicht registreerbaar zou zijn in België om niet als fiscaal misbruik te worden bestempeld. Zonder registratie in België zouden er bij het overlijden van de schenker successierechten moeten worden betaald op de met vruchtgebruik bezwaarde en weggeschonken tegoeden. Er was zelfs sprake van een retroactieve werking van deze maatregel op schenkingen verleden sinds 1 september 2013.
Geen vuiltje aan de lucht
Het kabinet van minister van Financiën Koen Geens heeft twee weken nodig gehad om van de fiscale administratie enige duidelijkheid te krijgen. De fiscus heeft meegedeeld dat zij bij haar standpunt blijft, zoals dit verwoord werd in de circulaire nr. 5/2013: voor zover een schenking voor een buitenlandse notaris geen deel uitmaakt van een gecombineerde constructie, wordt ze niet als fiscaal misbruik beschouwd.
Voor de volledigheid deelde de fiscus mee dat bovenstaand standpunt ook geldt voor schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik of een ander levenslang recht, en dat ze nog steeds geen aanstoot nemen aan de inschrijving van effecten voor het vruchtgebruik op naam van de overledene en voor de blote eigendom op naam van een derde (zgn. gesplitste inschrijvingen), mits dit geen bedekte bevoordeling van de derde uitmaakt.
Hiermee kleurt de fiscus de lucht opnieuw een beetje blauwer boven de Belgische-Nederlandse grens.
Didier Van Laere, Partner en Aurélie Veirman, Advocaat
