Het is een vast onderdeel van onze economie dat ondernemingen diensten leveren aan andere ondernemingen waarbij personeelsleden worden "geplaatst" bij de klant. Dit wordt soms gedaan onder de vlag van "contracting", "outsourcing" of "secondment". Terbeschikkingstelling van personeel is strikt gereglementeerd. De sancties bij overtreding van deze wetgeving worden klassiek gesitueerd in het sociaal recht, maar een recent arrest van het Hof van Cassatie bevestigt dat de algemene principes van het contractenrecht ook van toepassing zijn: een vordering op basis van een activiteit in strijd met de regels van ter beschikkingstelling van personeel resulteert in de oninbaarheid van de prijs voor de geleverde diensten.
Principe
Terbeschikkingstelling van werknemers aan een gebruiker die (een deel van) het werkgeversgezag uitoefent over die werknemers is in principe verboden. De wet laat wel een aantal mogelijkheden van terbeschikkingstelling toe, maar telkens is dat gekoppeld aan strikte voorwaarden en procedures.
Het verbod heeft een zeer ruim toepassingsgebied en geldt ook wanneer dit gebeurt binnen dezelfde financieel-economische groep of in een internationale context (wanneer buitenlands personeel bij een gebruiker in België wordt geplaatst).
Bij elke contracting of outsourcing van activiteiten moet steeds rekening worden gehouden met deze regels.
Klassieke sancties
Verboden terbeschikkingstelling geeft aanleiding tot de volgende sancties.
- De onderneming die werknemers ter beschikking stelt en de gebruiker riskeren strafrechtelijke (van 600 EUR tot 6000 EUR x aantal werknemers in inbreuk) en administratieve (van 300 EUR tot 3000 EUR x aantal werknemers in inbreuk) boetes. De rechter kan in bepaalde situaties zelfs overgaan tot een exploitatieverbod, beroepsverbod of een tijdelijke (1 maand tot 3 jaar) sluiting van de onderneming.
- De onderneming die werknemers ter beschikking stelt en de gebruiker zijn hoofdelijk aansprakelijk voor betaling van sociale zekerheidsbijdragen, loon, vergoedingen en andere voordelen die voortvloeien uit de arbeidsovereenkomst. Voor een terbeschikkingstelling intra-groep is dat vanzelfsprekend meestal een minder belangrijke issue.
- De gebruiker wordt geacht rechtstreeks een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur te hebben afgesloten met de betrokken werknemers vanaf het begin van hun arbeid bij de gebruiker. Deze sanctie kan geen nadeel opleveren voor de werknemer: hij kan de overeenkomst beëindigen zonder opzegging of vergoeding tot op de datum dat hij normaal niet meer ter beschikking van de gebruiker zou zijn.
- De arbeidsovereenkomst tussen de werknemer en de werkgever kan nietig verklaard worden wegens schending van de wetgeving van openbare orde, maar de werknemer mag daarvan geen nadeel ondervinden.
Sanctie uit onverwachte hoek – cassatiearrest 15 februari 2016
Het Hof van Cassatie heeft in zijn arrest van 15 februari 2016 gewezen op een andere, minder gekende, sanctie.
De dienstverlener die de gebruiker wenst te factureren voor geleverde diensten (bijvoorbeeld gelijk aan de loonkosten van het onrechtmatig ter beschikking gestelde personeel), kan zich niet beroepen op de overeenkomst tussen dienstverlener en gebruiker om betaling van zijn factuur te eisen.
Die overeenkomst is volgens het hof absoluut nietig, aangezien het verbod van terbeschikkingstelling van openbare orde is. Een nietige overeenkomst (wegens ongeoorloofde oorzaak) kan dan ook geen rechtsgevolgen hebben.
Het hof oordeelt dat de dienstverlener zich in dit geval evenmin kan beroepen op de theorie van de "verrijking zonder oorzaak". De gebruiker heeft weliswaar het voordeel genoten van de "gratis" prestaties van de ter beschikking gestelde werknemers, maar het hof oordeelt dat de rechter de eis van de onderneming die de werknemers ter beschikking stelde, de zogenaamde "verarmde" partij, mag afwijzen als zou blijken dat in dat geval
de preventieve werking van de nietigheidssanctie in het gedrang zou komen of als de sociale orde zou eisen dat de "verarmde" partij strenger moet worden bestraft.
Actiepunt
Zorg dat elke samenwerking met terbeschikkingstelling van werknemers op een correcte manier gebeurt en voorzie in goed geschreven overeenkomsten met de opdrachtgever. Dit advies is niet theoretisch en de inzet is groot: naast de gekende sancties, riskeert u immers geen betaling van uw factuur te kunnen eisen.
