De nieuwe belangrijke EU Richtlijn inzake bescherming voor klokkenluiders (EU/2019/1937) van 23 oktober 2019 geeft de lidstaten twee jaar de tijd, tot 17 december 2021, om de bepalingen van de richtlijn om te zetten in nationale wetgeving. Het hoofddoel van de Richtlijn is het invoeren van een geharmoniseerde procedure voor het melden van klachten en het aankaarten van problemen en klokkenluiders een bepaald niveau van bescherming tegen vergelding te bieden.
De bepalingen van de Richtlijn beogen de bescherming van klokkenluiders die inbreuken op het recht van de Unie melden op de volgende gebieden: overheidsopdrachten; financiële diensten, producten en markten, en het voorkomen van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme; productveiligheid en naleving van de voorschriften; verkeersveiligheid; bescherming van het milieu; stralingsbescherming en nucleaire veiligheid; voedsel- en voederveiligheid, dierenwelzijn; volksgezondheid; consumentenbescherming; bescherming van de persoonlijke levenssfeer en persoonsgegevens, en beveiliging van netwerk- en informatiesystemen. Deze lijst bevat geen enkele arbeidswetgeving, maar de Richtlijn staat de lidstaten toe om de geboden bescherming uit te breiden en verder stelt overweging 21 dat de richtlijn geen afbreuk mag doen aan de bescherming die reeds wordt geboden aan werknemers die inbreuken op het arbeidsrecht van de Unie melden. Voorts maakt de richtlijn duidelijk dat zij geen afbreuk doet aan de nationale regels betreffende de uitoefening door de werknemers van hun recht om hun vertegenwoordigers of vakbonden te raadplegen en betreffende de bescherming tegen elke ongerechtvaardigde nadelige maatregel die uit deze raadpleging voortvloeit, alsmede betreffende de autonomie van de sociale partners en hun recht om collectieve arbeidsovereenkomsten aan te gaan.
De Richtlijn is van toepassing op ondernemingen met 50 of meer werknemers lokale autoriteiten vanaf 10.000 inwoners en biedt bescherming aan een personen die in de particuliere of openbare sector werkzaam zijn en die informatie hebben ingewonnen over inbreuken in een werk-gerelateerde context, ongeacht of zij werknemer, zelfstandige, freelancer of ambtenaar zijn.
De Richtlijn eist de invoering van een interne meldingsprocedure voor de behandeling van meldingen of klachten om directe lekken naar het publiek of de pers te voorkomen. Op die manier zullen bedrijven verplicht zijn om de ontvangst van een klacht of melding binnen zeven dagen te bevestigen en binnen drie maanden feedback te geven aan de melder of klokkenluider. Ook externe rapportageprocessen aan de relevante autoriteiten moeten duidelijk en gemakkelijk toegankelijk worden gemaakt (door de lidstaten) en ten slotte moet de mogelijkheid van openbare verslaggeving (bijvoorbeeld aan de media of online) worden overwogen wanneer de melders gegronde redenen hebben om aan te nemen dat er een dreigend of duidelijk gevaar voor het algemeen belang of een risico van onomkeerbare schade bestaat.
Erg belangrijk is dat de Richtlijn klokkenluiders bescherming biedt tegen elke vorm van vergelding, met inbegrip van ontslag, negatieve beoordeling, schorsing, degradatie, discriminatie, enz. Deze bescherming wordt toegekend aan de melders, zelfs als zij anoniem hebben gerapporteerd (en later zijn geïdentificeerd) of als zij redelijke gronden hadden om aan te nemen dat de informatie waar was ten tijde van de rapportage, zelfs als deze achteraf onjuist bleek te zijn. Bedrijven en overheden hebben ook een geheimhoudingsplicht met betrekking tot de identiteit van de melders.
Hoewel de termijn voor de tenuitvoerlegging van de richtlijn nog steeds twee jaar verwijderd is, kunnen ondernemingen nu al beginnen met de voorbereiding van de invoering van richtlijnconforme rapportageprocedures. Voor ondernemingen met 50 tot 249 werknemers zullen de regels echter pas vanaf 17 december 2023 van toepassing zijn.
