Ben je voor- of tegenstander van e-books? Wat als je uitgelezen bent? Kun je je e-books terug verkopen nadat je ze gelezen hebt? Bestaat er zoiets als tweedehands e-books? Gelden de regels voor fysieke boeken ook voor digitale versies? Dat zijn allemaal vragen waar tot voor kort nog geen definitief antwoord op bestond.
De Europese Unie heeft met de InfoSoc-richtlijn het auteursrecht aangepast aan de modernisering en digitalisering van de maatschappij, maar dit betekent niet dat de regels voor niet-digitale werken ook zomaar gelden voor digitale werken.
Toms leesclub
Tom Kabinet, een Nederlandse onderneming met gelijknamige website, gaf haar gebruikers via “Toms leesclub” de mogelijkheid om op basis van een abonnement zogenaamde tweedehands e-books te downloaden via een vaste link. Tom Kabinet kocht deze e-books op van haar gebruikers en verspreidde deze via een website. Maar bestaat er zoiets als tweedehands e-books? Mag je die dan zomaar doorverkopen?
Twee verenigingen die de belangen van de Nederlandse uitgevers beschermen zijn hiermee naar de Nederlandse rechter gestapt wegens vermeende inbreuk op het auteursrecht van de auteurs van deze e-books. Deze zaak is uiteindelijk voor de Grote kamer van het Hof van Justitie gekomen.
Communautaire uitputting …
Deze discussie kadert binnen de communautaire uitputting. Die regel stelt dat wanneer je als auteur een auteursrechtelijk werk op de markt brengt binnen een lidstaat van de Europese Unie, je niet meer kunt beletten dat dit werk vrij wordt doorverkocht. De auteur put dus zijn rechten uit door de eerste verkoop of andere vorm van eigendomsoverdracht in de EU van een origineel of kopie, of als hij dit laat gebeuren met zijn toestemming. Daarna behoeft de verdere doorverkoop van zijn werk geen toestemming meer.
De communautaire uitputting vormt een uitzondering op het distributierecht van de auteur. Door dit recht moet de auteur toestemming geven voor distributie, reproductie, adaptatie, …
… of toch publieke mededeling?
Desondanks meent het Hof dat de communautaire uitputting hier niet geldt en bevestigt het dus dat de communautaire uitputting enkel geldt voor fysieke werken en computerprogramma’s, en niet voor louter digitale werken. Het Hof oordeelt dat het ter beschikking stellen van e-books niet valt onder het distributierecht, maar wel onder de “mededeling aan het publiek”, waar de uitzondering van de communautaire uitputting niet geldt. Hier is dus wel toestemming voor nodig.
“Publieke mededeling” wordt ruim geïnterpreteerd en het Hof voegt toe dat elke doorgifte of wederdoorgifte van een werk aan het publiek, per draad of draadloos, ook onder de noemer valt. Daarenboven houdt het Hof ook geen rekening met het aantal actuele gebruikers van dit e-book, maar kijkt het enkel naar het aantal dat daar achtereenvolgens toegang toe zou kunnen krijgen.
Het Hof steunt het onderscheid tussen fysieke en digitale kopieën op het feit dat materiële boeken na gebruik achteruitgaan qua kwaliteit en dus minderwaardige vervangers vormen ten aanzien van een origineel, eerstehands exemplaar. Dit is niet het geval voor digitale exemplaren zoals e-books. Een doorverkocht exemplaar is dus van dezelfde kwaliteit als een onaangeroerd exemplaar, en dus zou dit de belangen van de auteur veel meer kunnen schaden. Denk daar nog eens de mogelijkheid bij om een oneindig aantal kopieën te maken van 1 exemplaar en dat dan gemakkelijk naar iedereen te kunnen doorsturen.
Wat betekent dit nu concreet?
Het oordeel van het Hof van Justitie dat het leveren van voor onbeperkte tijd te gebruiken e-books aan het publiek via een downloadlink een publieke mededeling uitmaakt, en geen distributie, betekent dat voor het terug verhandelen van e-books opnieuw toestemming nodig zou zijn van de auteur. Als je dus een e-book hebt en je wilt dit verkopen, dan zul je toestemming moeten krijgen voor deze handeling van de auteur of diens rechthebbende. Krijg je dit niet, dan is doorverkopen niet toegelaten. Ben je dus wel echt eigenaar van een aangekocht e-book of is dit eerder een licentie?
Fysiek boek of e-book, wat verkies je? Voortaan zullen de liefhebbers van paperbacks en hardcovers een extra argument kunnen aanvoeren: hun exemplaren kunnen doorverkocht worden, de e-books niet.
Thibau Duquin
