Meerdere MR-afgevaardigden hebben op 20 november 2015 een wetsvoorstel neergelegd, gericht op de bescherming van de « vrijheid om te werken ». Een primeur voor België.
De tekst van het voorstel is zeer kort en telt slechts 4 artikels.
-Artikel 2 heeft tot doel, op algemene wijze, de vrijheid om te werken te garanderen : « De vrijheid om te werken, de vrijheid om ongehinderd toegang te hebben tot zijn werkplek en het recht om zijn economische activiteiten voort te zetten worden aan eenieder gewaarborgd ».
-Artikel 3 definieert de vrijheid om te werken als volgt : « De vrijheid om te werken, de vrijheid om ongehinderd toegang te hebben tot zijn werkplek en het recht om zijn economische activiteiten voort te zetten houden voor elke werknemer het recht in om vrij toegang te hebben tot zijn werkplek, er zich vrij te bewegen en er zijn beroepsactiviteiten uit te oefenen ».
Men beoogt hier dus niet enkel de vrijheid om te werken, maar eveneens de vrijheid om zich naar zijn werkplaats te begeven. Dit is ontegensprekelijk bedoeld als antwoord op de openbare wegblokkades die in het nabije verleden hebben plaatsgevonden bij stakingen. De bescherming van de vrijheid om “zijn economische activiteiten voort te zetten”, lijkt voornamelijk betrekking te hebben op zelfstandigen, vrije beroepen en ondernemingen, niet op de werknemers zelf.
-Tenslotte verbiedt artikel 4 iedere « onrechtmatige » inbreuk op de vrijheid om te werken : « Iedere onrechtmatige en opzettelijke inbreuk op de uitoefening van die vrijheden is verboden ».
Het neergelegde wetsvoorstel heeft dus geen betrekking op het « stakingsrecht » op zich. Dit wordt nog steeds niet gedefinieerd of expliciet omschreven in het Belgisch recht. De tekst oogt enkel de « vrijheid om te werken» te garanderen door iedere « onrechtmatige inbreuk » hierop te verbieden.
Echter, de « onrechtmatige » inbreuk wordt niet gedefinieerd in het voorstel. Wat houdt deze term dan in?
De versperring van een autoweg is ontegensprekelijk een « onrechtmatige inbreuk », aangezien dit verboden is door het verkeersreglement (misdrijf van kwaadwillige verkeersbelemmering). Echter, in dit geval is er geen nood aan een nieuwe wet : het verkeersreglement volstaat ruimschoots om een einde te maken aan de versperringen als de autoriteiten dit wensen.
Maar wat met de blokkering van een onderneming door een stakingspiket : is dit een « onrechtmatige inbreuk » op het recht om te werken? Niet is minder waar. Voor het Europees Comité voor sociale rechten en een deel van de Belgische rechtspraak, maakt het (geweldloos) stakingspiket deel uit van de legitieme uitoefening van het stakingsrecht… zodat dergelijke piketten niet specifiek verboden zijn door de wetgeving. Het is dus een vicieuze cirkel.
In de toelichting bij het wetsvoorstel, schrijven haar auteurs : « Dankzij deze tekst zullen de hoven en de rechtbanken de hun voorgelegde geschillen kunnen beslechten op grond van een wet die aangeeft wat de vrijheid om te werken en om zijn werkplek te betreden inhoudt, zonder daarbij afbreuk te doen aan de andere rechten, zoals het stakingsrecht ».
Dit is een zeer mooie intentieverklaring, maar wij denken dat deze tekst de hoven en rechtbanken helemaal niet zal « helpen » om de geschillen in de toekomst te beslechten. Bij gebreke aan een duidelijke omkadering van het stakingsrecht en het recht om te werken, blijft de bal volledig in het kamp van de rechtsprekende macht die zelf, geval per geval, zal moeten oordelen over het al dan niet legitiem karakter van blokkeringen of versperringen.
Hieruit volgt een grote rechtsonzekerheid : het is precies deze situatie die het Europees Comité voor sociale rechten heeft aangehaald, in haar beslissing van 16 september 2011, en waaraan het huidige wetsvoorstel nog steeds niet tegemoetkomt…
Tenslotte heeft het voorstel volgens ons onverwachte gevolgen, het kan er immers voor zorgen dat "lock-outs" onwettelijk worden. Ter herinnering, dit is het tegenovergestelde van een staking, te weten de beslissing van de werkgever om de activiteiten van de onderneming tijdelijk stop te zetten. Zoals het voorstel momenteel opgesteld is, zouden deze acties mogelijk onwettelijk zijn, aangezien zij eveneens een inbreuk vormen op het recht om te werken van de werknemer. Een "collateral damage" die de auteurs waarschijnlijk niet hadden verwacht...
