HR-professionals worden geregeld vergeten in compliance-programma's en bij opleidingen over mededingingsrecht. Dat moet anders!
Europees Commissaris Vestager was in oktober 2021 duidelijk: "Wanneer ondernemingen samenspannen om de lonen vast te stellen die zij betalen, of wanneer zij zogenaamde "no‑poach"‑overeenkomsten gebruiken als een indirecte manier om de lonen laag te houden en talent te belemmeren zich te verplaatsen naar de plaats waar dat de economie het best dient", kunnen dergelijke praktijken worden beschouwd als een zogenaamd “koperskartel” op de markt voor arbeidskrachten. En de afgelopen jaren hebben de mededingingsautoriteiten inderdaad het toezicht op ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in verband met loonafspraken en “no-poach”-praktijken sterk aangescherpt.
Ondernemingen en HR-professionals doen er goed aan hun aanwervings- en retentiebeleid onder de loep te nemen, de gevoelige informatie in verband met verloning of voordelen van werknemers te beschermen en zich te onthouden van het sluiten van mogelijk concurrentiebeperkende overeenkomsten.
De praktijken die worden aangepakt
De voornaamste aandachtspunten zijn enerzijds loonafspraken waarbij concurrenten de aan hun werknemers aangeboden verloning en/of andere voordelen afstemmen. Dergelijke loonafspraken kunnen in het mededingingsrecht worden beschouwd als prijskartels. Ook de uitwisseling van informatie tussen concurrenten over lonen en andere arbeidsvoorwaarden kan een inbreuk op het mededingingsrecht uitmaken. Anderzijds schakelen ondernemingen door "no-poach"-overeenkomsten echte concurrentie bij het aantrekken van werknemers uit, waar ze overeenkomen om werknemers die werken of hebben gewerkt voor andere ondernemingen die partij zijn bij de overeenkomst, niet te contacteren, of hen niet te rekruteren of aan te werven. Op die manier werpen ze kunstmatige barrières op de markt op en wordt de mobiliteit van arbeidskrachten verminderd.
Dergelijke overeenkomsten hebben vaak betrekking op hooggekwalificeerde werknemers met specifieke vaardigheden waarnaar veel vraag is. De recente antitrusthandhaving betreft sectoren zoals hightech, software engineering, animatie, sport, farmaceutica of de gezondheidszorg.
De mededingingsautoriteiten richten zich meestal op "naakte", op zichzelf staande, loonafspraken of "no-poach"-overeenkomsten. Daarentegen worden clausules of aanvullende overeenkomsten in het kader van fusies en overnames of onderzoek- en ontwikkelingsovereenkomsten doorgaans niet als problematisch beschouwd, wanneer aangetoond kan worden dat ze rechtstreeks verband houden met die bredere transacties en in die context noodzakelijk zijn. Ook overeenkomsten die worden gesloten binnen het bestaande wettelijke kader voor collectieve arbeidsovereenkomsten over arbeidsvoorwaarden vallen buiten de werkingssfeer van het mededingingsrecht. In dat verband kan ook worden verwezen naar de richtsnoeren van de Europese Commissie van september 2022 over collectieve overeenkomsten van zelfstandige ondernemers, waarin wordt verduidelijkt wanneer zij collectief over betere arbeidsvoorwaarden kunnen onderhandelen zonder de mededingingsregels te schenden.
Handhaving in België
Bij de Belgische Mededingingsautoriteit (BMa) lopen enkele onderzoeken naar de arbeidsmarkt. In haar laatste mededeling over handhavingsprioriteiten maakte de toezichthouder ook duidelijk dat meer middelen zouden worden uitgetrokken voor nieuwe uitdagingen zoals concurrentie op de arbeidsmarkt en gaf ze aan dat no-poach-overeenkomsten, met name in de sportsector, grondig zouden worden onderzocht. We begrijpen echter dat ook andere sectoren onder de loep worden genomen.
In het licht van de recent toenemende afdwinging van het mededingingsrecht in het kader van de arbeidsmarkt op globaal, Europees en Belgisch vlak, is het belangrijk dat ondernemingen actief hun personeelsbeleid en hun beleid voor aanwerving en retentie van personeel onder de loep nemen. Bijzondere voorzichtigheid is geboden voor elke vorm van samenwerking met concurrenten die zou kunnen leiden tot beperking van lonen of een verzwakking van de concurrentie bij de aanwerving van werknemers.
Auteurs:
Liesbet Vandenplas
Maaike Cornelli
Kim Gillade
Tom Buytaert
(de auteurs werken als advocaat bij Eubelius)
