Een op 17 juni ingediend wetsvoorstel (Ecolo/Groen/CD&V/Spa/PS) voorziet in de verplichting om alle notariële schenkingsakten te laten registreren.
Als dit voorstel wordt aangenomen, betekent dit het einde van de notariële akten die in Nederland worden verleden om de registratiekosten van 3%, 3,3%, 5,5% of 7% op een roerende schenking in België te vermijden.
Het principe
Alle Belgische notariële akten moeten verplicht worden geregistreerd. Dit is een regel van het Wetboek der Registratierechten.
Bovendien vereist het Burgerlijk Wetboek, op straffe van nietigheid, dat elke directe schenking (en dit zal bijvoorbeeld noodzakelijkerwijs het geval zijn bij een schenking onder voorbehoud van vruchtgebruik) via authentieke akte gebeurt. De combinatie van deze twee regels zal er noodzakelijkerwijs toe leiden dat, indien de schenking voor een Belgische notaris gebeurt, de schenkingsakte aan de schenkingsrechten wordt onderworpen.
De Belgische belastingplichtige is er al tientallen jaren in geslaagd om deze verplichte belasting te vermijden, met inachtneming van de regels van het Burgerlijk Wetboek. De oplossing bestaat erin de schenking te laten registreren bij een notaris in het buitenland, maar niet in om het even welk land: het was noodzakelijk om naar een staat te gaan waar geen schenkingsrecht verschuldigd is wanneer de handeling plaatsvindt tussen twee personen die geen inwoners zijn van die staat. Dit is met name het geval voor Nederland (en enkele kantons in Zwitserland).
Dit is algemeen bekend als de "Kaasroute".
Wees echter op de hoogte van de tijdslimiet van 3 jaar
Het Wetboek der successierechten bepaalt dat wanneer een schenking niet is geregistreerd, de successierechten verschuldigd zijn als de schenker binnen drie jaar na de schenking overlijdt (of zeven jaar in bijzondere gevallen).
Bij gebrek aan spontane registratie loopt de persoon die voor de "Kaasroute" heeft gekozen dus het risico om de successierechten te betalen als de schenker binnen drie jaar na de akte overlijdt (tenzij dit risico door een verzekering wordt gedekt).
In het vizier van VLABEL
De Vlaamse Belastingsdienst (VLABEL) probeert al enkele jaren deze planning die het mogelijk maakt om te schenken zonder schenkingsrechten te betalen, te bestrijden omdat ze dit onrechtvaardig acht gelet op de zeer lage tarieven voor schenkingsrechten op roerende goederen.
Zo had Vlabel het standpunt ontwikkeld dat een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik niet meer kon gebeuren zonder voorafgaande registratie om de betaling van successierechten bij het overlijden van de schenker te vermijden. Dit sterk bekritiseerde standpunt werd door de Raad van State in een arrest van 12 juni 2018 nietig verklaard omdat het in strijd is met de wet.
Het is in deze context dat de federale wetgever de gewesten komt redden door een wetsvoorstel in te dienen dat hen ten goede komt omdat de schenkingsrechten in de schatkist van de gewesten terechtkomen.
Alleen registratie van notariële schenkingen
Het wetsvoorstel beoogt een einde te maken aan de "Kaasroute" door de registratie van buitenlandse notariële akten betreffende roerende schenkingen verplicht te stellen.
Niet alle schenkingen vallen dus onder de verplichting om zich aan de schenkingsrechten te onderwerpen.
Het voorstel heeft enkel betrekking op schenkingen bij authentieke akte (paradoxaal genoeg valt elke schenking - roerende of onroerende - onder de tekst zoals die nu is opgesteld, terwijl het de bedoeling is dat alleen roerende schenkingen eronder vallen).
Met andere woorden, een schenker zal altijd de mogelijkheid hebben om roerende voorwerpen (schilderijen, meubels, enz.) te schenken via een “handgift”. Giften van bankrekeningen of geldbedragen in volle eigendom met een pacte adjoint (om met name te voorzien in een retourclausule of een lijfrente) zullen nog steeds mogelijk zijn zonder dat de schenking hoeft te worden geregistreerd, maar altijd met gevolgen op het vlak van de successierechten als de schenker binnen drie (of zeven) jaar overlijdt.
Hoewel de registratie een federale bevoegdheid is, zou deze wijziging de drie gewesten concreet ten goede komen: elke roerende schenking die een Vlaamse, Waalse of Brusselse schenker betreft, zou moeten worden geregistreerd en zou dan noodzakelijkerwijze registratierechten met zich meebrengen die in de schatkist van de gewesten zouden terechtkomen.
Moeten we ons haasten om schenkingen te verrichten?
In dit stadium is het slechts een wetsontwerp dat het parlementaire proces nog moet doorlopen. Het is echter met spoed aangenomen. Het wetgevingsproces moet dus snel verlopen als de tekst uiteindelijk wordt goedgekeurd.
Een belastingplichtige die van plan is een schenking te doen voor een Nederlandse notaris moet dit zeker snel doen, aangezien de wet - indien aangenomen - tien dagen na de publicatie ervan in het Belgisch Staatsblad in werking treedt.
Deze verschuiving naar een verplichting om registratierechten te betalen kan aanleiding geven tot de vrees voor een verdere "verzwaring" van het systeem: (i) de verhoging van de reeds in Vlaanderen aangekondigde periode van drie jaar tot vier jaar, of zelfs (ii) de verhoging van de forfaitaire tarieven, indien de registratie verplicht wordt.
In de praktijk zou dit de belastingconcurrentie tussen de verschillende regio's, die verschillende wegen zouden kunnen kiezen, verder kunnen doen toenemen. Het is de moeite waard eraan te herinneren dat de regio die bevoegd is om schenkingsrechten te heffen, de regio is waar de schenker zijn fiscale woonplaats heeft, wat sommige belastingbetalers ertoe zou kunnen aanzetten om naar een andere regio te verhuizen waarvan de wetgeving voor hen gunstiger zou zijn.
