Op 12 februari 2014 publiceerde de Nationale Arbeidsraad (NAR) de langverwachte CAO over de motivering van het ontslag. De sociale partners hebben hiermee een nieuwe stap gezet in de harmonisering van de statuten van arbeiders en bedienden. Vanaf 1 april 2014 zal in principe elk ontslag van een arbeider of bediende gemotiveerd moeten kunnen worden.
In het Belgisch ontslagrecht geldt totnogtoe de regel dat een werkgever het ontslag van een werknemer niet hoeft te motiveren (dit is het aan de werknemer meedelen en bewijzen van de reden voor het ontslag), tenzij in bijzondere gevallen. De typische uitzonderingen zijn het ontslag om dringende reden of het ontslag van bepaalde beschermde werknemers.
Maar ook hier was er een belangrijk onderscheid tussen arbeiders en bedienden. Een werkgever die een arbeider ontsloeg, moest rekening houden met de regels over ‘willekeurig ontslag’ (art. 63 Arbeidsovereenkomstenwet). Een werkgever die deze regels schond, was de arbeider een vergoeding van zes maanden loon verschuldigd. Bedienden kenden deze bescherming echter niet. Zij konden wel ‘misbruik van ontslagrecht’ inroepen, maar verkeerden in een moeilijkere positie dan de arbeiders, gelet op de bewijslast.
Het eenheidsstatuut zou komaf maken met dit onderscheid. De uitvoering van dit voornemen, die aan de sociale partners werd overgelaten, liet echter wat op zich wachten. De pas gepubliceerde CAO nr. 109 betreffende de motivering van het ontslag voert een eenvormig regime van ontslagmotivering in. Dit bestaat uit de volgende twee krachtlijnen:
- Elke ontslagen werknemer heeft het recht om de concrete redenen te kennen die tot zijn ontslag geleid hebben. Mocht de werkgever deze niet uit eigen beweging schriftelijk hebben meegedeeld, kan de werknemer een verzoek tot uitleg aan de werkgever richten. De werknemer moet hiertoe een aangetekende brief aan de werkgever sturen binnen een termijn van twee maanden nadat de arbeidsovereenkomst een einde heeft genomen, of in geval van opzegging, binnen de zes maanden na de betekening van de opzegging, zonder dat deze termijn twee maanden na het einde van de arbeidsovereenkomst kan overschrijden. Antwoordt de werkgever niet binnen de twee maanden vanaf de ontvangst van het verzoek, dan is hij een forfaitaire burgerlijke boete van twee weken loon verschuldigd.
- Een ontslag van een werknemer aangeworven met een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd om redenen die geen verband houden met de geschiktheid of het gedrag van de werknemer of met de noodwendigheden inzake de werking van de onderneming, en waartoe nooit zou beslist zijn door een normale en redelijke werkgever, is een “kennelijk onredelijk ontslag”. De werknemer kan de reden van het ontslag voor de arbeidsrechtbank aanvechten. Wordt het kennelijk onredelijk karakter van het ontslag erkend, dan is de werkgever een schadevergoeding van 3 tot 17 weken loon verschuldigd. De hoogte van de vergoeding hangt af van de gradatie van onredelijkheid van het ontslag.
De toevoeging van het woord “kennelijk” wijst op een marginale toetsing van de onredelijkheid van de ontslagreden door de rechter. De arbeidsgerechten moet bijgevolg de opportuniteit van het beleid van de werkgever niet beoordelen.
Opgelet: de CAO bevat heel wat uitsluitingen, zoals o.a. werknemers ontslagen in de eerste 6 maanden van hun tewerkstelling of in het kader van collectief ontslag of sluiting. Ook voor de arbeiders voor wie tijdelijk (bv. diamant, hout, confectie) of structureel (bouw) lagere opzeggingstermijnen gelden, zijn uitzonderingen voorzien. Voor hen blijft de regeling van het willekeurig ontslag (al dan niet tijdelijk) van toepassing.
CAO nr. 109 treedt op 1 april 2014 in werking voor de ontslagen gegeven of betekend vanaf die datum.
Volgens het advies van de NAR is het de bedoeling dat de forfaitaire burgerlijke boete en de schadevergoeding zouden vrijgesteld worden van socialezekerheidsbijdragen. Volgens de door ons ontvangen informatie, hebben de sociale partners de regering verzocht om hiertoe tijdig de wetgeving aan te passen.
Concrete tips:
- Zorg ervoor dat de reden voor het ontslag van elk ontslag dat vanaf 1 april 2014 zal gegeven worden concreet aantoonbaar en niet kennelijk onredelijk is;
- Hou in het personeelsdossier een schriftelijk spoor bij van opmerkingen gegeven aan werknemers, evaluaties,... ;
- Zorg voor een goede administratieve opvolging zodat een verzoek om uitleg van een ontslagen werknemer tijdig beantwoord wordt.
Mocht u nog vragen hebben over dit onderwerp, aarzel dan niet om ons te contacteren.
